Papa Francis yapfuye ku wa Mbere, tariki ya 21 Mata 2025, afite imyaka 88. Yapfiriye mu rugo rwe rwa Domus Sanctae Marthae i Vatikani saa 7:35 za mu gitondo (CEST). Urupfu rwe rwatangajwe na Kardinali Kevin Farrell, Camerlengo wa Kiliziya Gatolika, mu itangazo ryasomwe muri chapelle y’aho Papa yari atuye.
CEST bisobanura Central European Summer Time, ni amasaha y’izuba yo hagati y’u Burayi.
Bikoreshwa mu gihe cy’Impeshyi (summer time) mu bihugu nk’Ubutaliyani, Ubufaransa, Ubudage, Espagne, n’ibindi bihugu byo mu Burayi bw’Amajyepfo n’Amajyaruguru.
• CEST = GMT+2 cyangwa UTC+2
• Bishingira ku isaha ya Greenwich (GMT), irenzeho amasaha abiri.
Mu Rwanda:
• Mu gihe u Burayi buri ku CEST, u Rwanda ruba ruri ku isaha ya GMT+2 na rwo.
• Ibi bivuze ko Papa Francis yapfuye saa 7:35 za mu gitondo ku isaha imwe n’iyo mu Rwanda.
Bisobanuye ko yapfuye saa 7:35 za mu gitondo, ku wa Mbere, isaha y’i Kigali.
Yavutse: 17 Ukuboza 1936 – Yapfuye: 21 Mata 2025
Ubutumwa bukomeye bwa Kiliziya bwatanzwe, n’ubuzima bwa Papa Francis
Ku wa Mbere, tariki ya 21 Mata 2025, isi yose yakiriye inkuru ibabaje y’urupfu rwa Papa Francis, umushumba wa 266 wa Kiliziya Gatolika, wapfiriye mu rugo rwe i Vatikani afite imyaka 88.
Urupfu rwe rwatangajwe na Kardinali Kevin Farrell, ushinzwe imirimo ya Camerlengo, mu itangazo ryasomwe mu gihe cy’amasengesho muri Chapelle ya Domus Sanctae Marthae aho Papa yari atuye.
Amavu n’amavuko
Papa Francis yavukiye i Buenos Aires muri Argentine ku wa 17 Ukuboza 1936, yitwa Jorge Mario Bergoglio. Yari umwana wa gatanu mu muryango w’Abataliyani bimukiye muri Amerika y’Epfo.
akuze mu muryango uciye bugufi, akunda gusenga no gukora imirimo yoroheje. Akiri muto, yigeze kurwara bikomeye ku bihaha, bituma bamukuraho igice kimwe, ariko nyuma yakize neza.
Kwiga n’itangira ry’umuhamagaro
Yize ibijyanye n’inganda, mbere yo kwinjira mu muryango w’Abayezuwiti (Jesuits) mu 1958. Yaje gutangira amasomo y’iyobokamana, ahabwa ubupadiri mu 1969. Yakoze imirimo itandukanye mu buyobozi bw’iyo kongregasiyo, aba umuyobozi mukuru w’Abayezuwiti muri Argentine kuva 1973–1979.
Mu 1998, yabaye Arikiyepisikopi wa Buenos Aires, ahinduka umwe mu bayobozi b’impinduramatwara muri Kiliziya. Mu 2001, yahawe ikamba rya Kardinali na Papa Yohani Pawulo wa II.
Kugirwa Papa
Nyuma y’ubwegure bwa Papa Benedigito wa XVI mu 2013, Jorge Mario Bergoglio yatowe nka Papa ku wa 13 Werurwe 2013, ahita afata izina rya Francis, mu rwego rwo guha icyubahiro Mutagatifu Francis wa Assisi. Ni we wa mbere wakomokaga ku mugabane wa Amerika, wa mbere wo mu muryango w’Abayezuwiti, kandi wa mbere utari Umunyaburayi kuva mu kinyejana cya 8.
Imiyoborere n’ibikorwa by’indashyikirwa
Mu gihe cy’ubuyobozi bwe, Papa Francis yashyize imbere:
• Ubworoherane n’impuhwe mu buyobozi bwa Kiliziya.
• Kwirinda imikoreshereze y’ubukungu bushingiye ku nyungu z’ikirenga.
• Gusabira imbabazi ibikorwa bya Kiliziya byatumye amateka aba mabi, harimo uruhare rwayo mu guhohotera abaturage b’Abasangwabutaka muri Canada.
• Gukemura ibibazo bya dipolomasi, nko gusubiza ubusabane hagati ya Amerika na Cuba.
Indwara n’urupfu rwe
Mu mezi ya nyuma, Papa Francis yari afite ibibazo by’impyiko n’ibihaha, ndetse agasabwa gufata imiti ikomeye no kugabanya ingendo. Mu Gashyantare 2025, yajyanywe mu bitaro bya Gemelli i Roma kubera ibibazo bikomeye by’ubuhumekero. Nubwo yagaragaje gukira, ubuzima bwe bwakomeje kugenda bucika intege, kugeza ubwo yapfuye saa 7:35 za mu gitondo (amasaha yo mu Butaliyani), ku wa 21 Mata 2025.
Ni iki gikurikiraho nyuma y’urupfu rwa Papa?
1. Kwemeza ko Papa yapfuye: Camerlengo (Kardinali Kevin Farrell) ni we wemeje ku mugaragaro ko Papa yapfuye.
2. Gushyiraho igihe cyo kumushyingura: Papa Francis azashyingurwa mu cyubahiro, ahitezwe igiterane cy’abantu baturutse hirya no hino ku isi. Amasengesho ya misa yo kumusabira azamara iminsi icyenda (Novena) mbere y’ishyingurwa.
3. Gutegura Conclave: Abakardinali baturutse mu bice bitandukanye ku isi bazahurira muri Chapelle ya Sistine kugira ngo batore Papa mushya. Iri tora riteganywa mu minsi 15–20 nyuma y’urupfu rwe.
4. Ihagarikwa ry’imirimo y’ingenzi: Ibikorwa byinshi byasubitswe cyangwa byahinduriwe igihe mu rwego rwo guha icyubahiro Papa, harimo n’imikino ya shampiyona ya Serie A mu Butaliyani yasubitswe.
Umurage asize
Papa Francis azahora yibukwa nk’umushumba w’impinduka, waharaniraga:
• Ubumwe n’ubworoherane mu bantu.
• Gukemura amakimbirane aturutse ku madini n’amoko.
• Gusubiza agaciro abirengagijwe n’amateka.
Mu ntangiriro za 2025, yasohoye igitabo cyibanda ku buzima bwe n’icyo yifuzaga gusigira abantu, yise "Hope".
Urupfu rwa Papa Francis ni igihombo gikomeye kuri Kiliziya Gatolika no ku bantu bose bamubonaga nk’intangarugero. Azibukwa nk’umuyobozi wagaragaje impuhwe, ubwiyoroshye, ubwitange n’icyerekezo gishya muri Kiliziya y’iki gihe.