Ku itariki 20 Werurwe buri mwaka, aba ari umunsi mpuzamahanga wagenewe ibyishimo ku isi. Ibi byatumye hasohoka urutonde rw’ibihugu byishimye ku isi, kuri iyi tariki mu mwaka wa 2024. Raporo ya Gallup igaragaza ibihugu 143 gusa.
Iyi raporo yakozwe igashyirwa hanze kuri uyu munsi washyizweho na ONU igena uko ibyishimo bihagaze ku isi, muri uyu mwaka wa 2024 yibanze ku kureba ku byishimo mu bantu, hakurikijwe ikiciro k’imyaka barimo.
Uretse ku mugabane w’Uburayi, muri rusange ku yindi migabane ikigero k’ibyishimo cyarazamutse ku bakuze (imyaka 50 kuzamura) ugereranyije no mu myaka icumi ishize. Kugabanuka kunini kwabonetse munsi y’ubutayu bwa Sahara.
Iyi raporo kandi igaragaza ko mu myaka itatu ishize, ni ukuvuga kuva mu wa 2020 kugera 2023, ibyiyumvo bibi mu bituma ikigero k’ibyishimo kigabanuka, byiyongereye mu bagore kurusha mu bagabo. Urubyiruko rwo rwateye imbere ugereranyije no mu myaka ya za 2019. Hagati y’imyaka 15 na 25 bishimye kurusha mu myaka itanu ishize.
Mbere yo kugira byinshi tubivugaho, banza urebe uru rutonde, nyuma ni bwo urasobanukirwa impamvu u Rwanda, u Burundi n’ibindi bihugu bitarimo. Paradise yifashishije urutonde rwa Daily Mail. Na ho gusobanura impamvu u Rwanda rutarimo yifashishije BBC:
Umubare ubanza ni amanota ku icumi, ukurikira ni uwo igihugu kiriho muri uyu mwaka, uri munsi ni uwo cyariho mu mwaka wa 2023.
1
Finland
7.741
1
2
Denmark
7.583
2
3
Iceland
7.525
3
4
Sweden
7.344
6
5
Israel
7.341
4
6
Netherlands
7.319
5
7
Norway
7.302
7
8
Luxembourg
7.122
9
9
Switzerland
7.06
8
10
Australia
7.057
12
11
New Zealand
10
7.029
12
Costa Rica
6.955
23
13
Kuwait*
6.951
14
Austria
6.905
11
15
Canada
6.9
13
16
Belgium
17
6.894
17
Ireland
6.838
14
18
Czechia
18
6.822
19
Lithuania
6.818
20
20
UK
6.749
19
21
Slovenia
22
6.743
22
UAE
6.733
26
23
US
15
6.725
24
Germany
6.719
16
25
Mexico
6.678
36
26
Uruguay
28
6.611
27
France
6.609
21
28
Saudi Arabia
30
6.594
29
Kosovo
34
6.561
30
Singapore
6.523
25
31
Taiwan
27
6.503
32
Romania
6.491
24
33
El Salvador
50
6.469
34
Estonia
31
6.448
35
Poland
6.442
39
36
Spain
32
6.421
37
Serbia
6.411
45
38
Chile
35
6.36
39
Panama
38
6.358
40
Malta
6.346
37
41
Italy
33
6.324
42
Guatemala
6.287
43
43
Nicaragua
40
6.284
44
Brazil
49
6.272
45
Slovakia
6.257
29
46
Latvia
41
6.234
47
Uzbekistan
6.195
54
48
Argentina
52
6.188
49
Kazakhstan
44
6.188
50
Cyprus
6.068
46
51
Japan
47
6.06
52
South Korea
6.058
57
53
Philippines
76
6.048
54
Vietnam
65
6.043
55
Portugal
6.03
56
56
Hungary
51
6.017
57
Paraguay
5.977
66
58
Thailand
60
5.976
59
Malayasia
55
5.975
60
China
5.973
64
61
Honduras
53
5.968
62
Bahrain
5.959
42
63
Croatia
48
5.942
64
Greece
58
5.934
65
Bosnia and Herzegovina
5.877
71
66
Libya*
5.866
67
Jamaica
5.842
68
68
Peru
75
5.841
69
Dominican Republic
73
5.823
70
Mauritius
5.816
59
71
Moldova
64
5.816
72
Russia
5.785
70
73
Bolivia
69
5.784
74
Ecuador
74
5.725
75
Kyrgyzstan
5.714
62
76
Montenegro
67
5.707
77
Mongolia
5.696
61
78
Colombia
72
5.695
79
Venezuela
88
5.607
80
Indonesia
5.568
84
81
Bulgaria
77
5.463
82
Armenia
5.455
79
83
South Africa
85
5.422
84
North Macedonia
87
5.369
85
Algeria
5.364
81
86
Hong Kong
82
5.316
87
Albania
5.304
83
88
Tajikistan
80
5.281
89
Congo (Brazzaville)
86
5.221
90
Mozambique
5.216
97
91
Georgia
90
5.185
92
Iraq
5.166
98
93
Nepal
78
5.158
94
Laos
89
5.139
95
Gabon
5.106
94
96
Ivory Coast
93
5.08
97
Guinea
5.023
91
98
Turkey
106
4.975
99
Senegal
102
4.969
100
Iran
4.923
101
101
Azerbaijan*
4.893
102
Nigeria
4.881
95
103
Palestine
99
4.879
104
Cameroon
96
4.874
105
Ukraine
4.873
92
106
Namibia
105
4.832
107
Morocco
4.795
100
108
Pakistan
108
4.657
109
Niger
109
4.556
110
Burkina Faso
4.548
104
111
Mauritania
103
4.505
112
Gambia
4.485
119
113
Chad
4.471
114
114
Kenya
111
4.47
115
Tunisia
4.422
110
116
Benin
116
4.377
117
Uganda
4.372
113
118
Myanmar
4.354
117
119
Cambodia
115
4.341
120
Ghana
4.289
107
121
Liberia
125
4.269
122
Mali
4.232
120
123
Madagascar
4.228
127
124
Togo
122
4.214
125
Jordan
4.186
123
126
India
126
4.054
127
Egypt
3.977
121
128
Sri Lanka
3.898
112
129
Bangladesh
118
3.886
130
Ethiopia
3.861
124
131
Tanzania
129
3.781
132
Comoros
3.566
130
133
Yemen*
3.561
134
Zambia
128
3.502
135
Eswatini*
3.502
136
Malawi
131
3.421
137
Botswana
3.383
132
138
Zimbabwe
3.341
134
139
Congo (Kinshasa)
133
3.295
140
Sierra Leone
3.245
135
141
Lesotho*
3.186
142
Lebanon
2.707
136
143
Afghanistan
Ku rutonde ruriho ibihugu 143, ibihugu 10 bya mbere byishimye kurusha ibindi ntibyahindutse cyane guhera mbere ya Covid.
Finland iracyaza imbere ikurikiwe na Denmark, kandi ibihugu bitanu byose byo mu burayi bwa ruguru ahazwi nka ‘Nordic countries’ biza mu 10 bya mbere kuri uru rutonde.
Ibihugu 10 bya mbere ku isi hose:
Finland
Denmark
Iceland
Sweden
Israel
Netherlands
Norway
Luxembourg
Switzerland
Australia
Ibiza imbere muri Africa
66. Libya
83. South Africa
85. Algeria
89. Congo (Brazzaville)
90. Mozambique
95. Gabon
Ibiri imbere mu karere ka Afurika y’Iburasirazuba:
114. Kenya
117. Uganda
131. Tanzania
139. Congo (Kinshasa)
Iyi raporo ikurura impaka kuri benshi bibaza ku byo itangaza iyo bagereranyije n’ibyo babona biri mu bihugu, nk’aho Ukraine yinjiye mu mwaka wa gatatu iri mu ntambara iza ku mwanya wa 105 ku isi, cyangwa Libya yashegeshwe n’intambara ari iya 66 kuri uru rutonde.
U Burundi n’u Rwanda ntabwo biri ku rutonde rw’uyu mwaka, nk’uko bitari ku rw’umwaka ushize. Ahanini kubera kubura amakuru amwe mu gihe arimo guhuzwa.
Raporo yasohotse uyu munsi ivuga ko “nubwo u Rwanda rutari ku rutonde rw’ubu, amakuru yarwo yo mu myaka yabanje yemeza ko amateka y’ubwicanyi yasize inkovu nini ku buzima bw’abayabayemo”, gusa ivuga ko mu Rwanda habonetse ikinyuranyo kigaragara mu byishimo biri hasi ku bafite imyaka 60 kuzamura n’abari munsi y’imyaka 30 biri hejuru ugereranyije.
Raporo y’uyu mwaka ntacyo ivuga ku Burundi, gusa mu minsi mike ishize umukuru w’iki gihugu Evariste Ndayishimiye yumvikanye avuga ko u Burundi butuwe n’abaturage “banezerewe cyane kurusha ahandi ku isi” nk’uko BBC ibitangaza.
Gallup ivuga ko ubushakashatsi bwabo bukorwa ku bantu 1,000 kuri buri gihugu kiri ku rutonde buri mwaka, aho basubiza ibibazo bitandukanye ku mibereho yabo; ibyo binjiza, ikigereranyo cy’imyaka yo kubaho, ruswa, ubuvuzi, ubwisanzure, ndetse no kugira ubuntu.
Iki kigo kivuga ko ibyo byose bishyirwa ku bipimo bitatu by’imibereho myiza ari byo; isuzuma ry’ubuzima, ibyiyumvo byiza, n’ibyiyumvo bibi (negative emotions) kugira ngo bagere ku biri muri iyi raporo.
Ibitangazwa muri iyi raporo biba ari ikigereranyo cy’imyaka itatu ishize cya biriya bipimo bitatu “kuko amakuru menshi kandi y’igihe kinini atuma haba ibigereranyo biruseho kwizerwa”.